اهمیت مطالعه و روش های بهبود آن

روش های مطالعه موثر

روش های مطالعه موثر را اگر بلد باشیم مسلماً میزان مطالعه در کشورمان به شدت بالاتر خواهد رفت. الآن در بهترین حالت، کمتر از چند دقیقه در روز سر و کارمان به مطالعه می‌خورد. اما خیلی نمی‌خواهم به خودمان خرده بگیرم. چون فرهنگ غالب کشور ما، آموزش های غیر اصولی مدارس و دانشگاه ها و ذهنیت منفی که از کتاب در ذهن ما باقی مانده، از مطالعه ناامیدمان کرده است. وقتی زندگی بسیاری از افراد موفق را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که آنها بیشتر از بقیه اهل کتاب و مطالعه بودند و شاید یکی از دلایل برتریشان نسبت به بقیه همین بوده باشد. یک چیزی را شک نکنید که اگر اهل مطالعه نباشید و روش های مطالعه موثر را بلد نباشید، یا به  موفقیت نخواهید رسید و یا سرعت رشد شما به طور وحشتناک پایین خواهد آمد که این حالت دوم هم بعد از مدتی ناامیدی و بعد هم  شکست شما را به دنبال خواهد آورد…

 

اهمیت مطالعه در نگاه بزرگان

بزرگان دنیا درباره اهمیت مطالعه و کتابخوانی جملات زیادی نقل کرده اند که در اینجا، به تعدادی از بهترین های آنها را اشاره می‌کنیم:

•  کیفیت زندگی شما را دو چیز تعیین می‌کند: کتاب‌هایی که می‌خوانید و انسان‌هایی که ملاقات می‌کنید. | مک لوهان
•  کتاب، بزرگ‌ترین اختراع بشر است. | ویلیام شکسپیر
•  بهترین دوست من کسی است که کتاب‌هایی را به من هدیه کند که تا به حال نخوانده باشم. | لینکلن
• مطالعه کتاب یعنی تبدیل ساعت‌های ملالت‌بار به ساعت‌های لذت‌بخش. | شارل دو مونتسکیو
•  در دنیا لذتی که با لذت مطالعه برابری کند، وجود ندارد. | تولستوی
•  هرگز غصه‌ای نداشته‌ام که یک ساعت مطالعه آن را بر طرف نکرده باشد. | منتیسکو
•  اتاق بدون کتاب، همچون بدن بدون روح است. | سیسرو

 

نقش مطالعه در زندگی انسان

هنوز هم افراد زیادی هستند که درک درستی از اهمیت و تاثیر کتابخوانی بر روی جامعه ندارند یا تفکرات غلطی در این خصوص دارند. از طرفی فصل تابستان فرصت مناسبی است برای خواندن کتابهای غیر درسی و به همین بهانه، در این مطلب به چهار دلیل اهمیت کتاب خواندن و تاثیر آن بر روی جامعه پرداخته‌ایم. نتایج یک تحقیقات در آمریکا نشان داد: افرادی که 30 دقیقه در روز مطالعه می‌کنند، 2 سال بیشتر از افرادی که عادت به مطالعه ندارند، عمر خواهند کرد. چرا که استرس کمتر و آرامش بیشتری دارند و در کل سالم‌تر هستند.

فواید مطالعه موثر

مطالعه استرس را کم می کند

زمانی که استرس دارید ترجیح می دهید چه کارهایی انجام دهید؟ پیاده روی کنید؟ یا موسیقی گوش دهید؟ محققان دانشگاه ساسکس اطمینان داده اند که در مواقع استرس باید مطالعه کرد. تحقیقاتی که انجام داده اند نشان داده است که مطالعه در مقایسه با موسیقی، پیاده روی و حتی قهوه بهترین روش برای غلبه به استرس است. افرادی که مورد آزمایش قرار گرفته بودند با مطالعه به مدت ۶ دقیقه توانسته بودند استرس خود را کاهش دهند.

 

مطالعه کارکرد مغز را تقویت می کند

تحقیقات نشان داده است که ما انسان ها پس از مطالعه باهوش تر می شویم.چند روز پس از پایان کتاب مغز ما تغییرات مثبتی را نشان می دهد. دانشمندان دریافته اند که بهبود در کارکرد مغز به دلیل ارتباطات شدید در مغز و تغییرات عصبی است که در حافظه عضلانی ایجاد می شود.

مطالعه بی خوابی را درمان می کند

ثابت شده است که مطالعه یکی از موثرترین راه ها برای آرامش و آمادگی برای خواب می باشد. نور موبایل و تلویزیون به مغز می گویند که اکنون زمان بیدار شدن است در حالی که خواندن کتاب در نور کم تاثیر کاملا متفاوتی دارد زیرا مغز تشخیص می دهد که اکنون زمان استراحت است.

 

مطالعه به هدفمندی و غلبه بر مشکلات کمک می کند

هر چه بیشتر مطالعه کنیم بیشتر خودمان را در قالب قهرمانان کتاب ها می بینیم و مدل های رفتاری آن ها به زندگی خود منتقل می کنیم. این بدین معنی است که با دنبال کردن مثال های یک کتاب خوب انگیزه پیدا کردن عشق و رسیدن پیدا خواهید کرد.

مطالعه توانایی های حافظه و تفکر را تقویت می کند

هر زمان که مطالعه می کنید در واقع ذهن را تعلیم می دهید. وقتی با کلمات جدیدی مواجه می شوید مفهوم آن را کشف می کنید و در حافظه کوتاه مدت ذخیره می کنید. تحقیقات ثابت کرده اند که مطالعه، زوال را در قوه ادراک شخص کاهش می دهد. کسانی که ذهن را با مطالعه برمی انگیزند بهتر می توانند مغز را زنده نگه دارند.

 

مطالعه مهارت های نوشتن را تقویت می کند

هنگامی که مطالعه می کنید به طور ناخودآگاه روش نوشتاری نویسنده را تقلید می کنید. همان طور که موسیقی دان جوان تحت تاثیر ژانر خاصی قرار می گیرد، شیوه نویسندگی شما نیز تحت تاثیر کتاب هایی قرار می گیرد که مطالعه می کنید.

مطالعه دایره لغات را بالا می برد

هنگام مطالعه با کلماتی مواجه می شوید که به طور معمول به کار نمی برید. حتی کلماتی که اصلاً قبلاً به گوشتان نخورده است و معنی این کلمات را از محتوای متن کتاب متوجه می شوید. بنابراین مطالعه نه تنها دایره لغات شما را بیشتر می کند بلکه دانش و ادبیات شما را نیز تقویت می کند.

 

مطالعه از شما یک سخنور خوب می سازد

هر چه بیشتر داستان بخوانید داستان گوی بهتری خواهید شد. کسانی که مدام در حال مطالعه هستند بهتر می دانند که چگونه اطلاعات زائد و غیرضروری را هنگام بازگویی داستان حذف کنند و چگونه بر روی تمام شنوندگان تاثیرگذار باشند. این افراد در کانون توجه قرار دارند.

تاثیر کتاب بر مغز

مطالعه فعالیتی است بسیار مفید که بر توانایی های ذهنی، روحیات و احساسات تاثیرات شگفت انگیزی دارد.

کتاب خواندن مغز شما را بهبود می بخشد:

مطالعات نشان داده اند که خواندن اثرات مثبت قوی بر مغز دارد. با تحرک ذهنی، شما می توانید از بیماری زوال عقل و بیماری آلزایمر جلوگیری کنید. این به این دلیل است که فعالیت مغز شما مانع از از دست دادن قدرت می شود. مغز یک عضله و مانند دیگر عضلات بدن است، ورزش آن را قوی و سالم نگه می دارد. حل پازل، خواندن کتاب ها یک راه عالی برای تمرین مغز شما است و آن را سالم نگه میدارد.

 

بهترین روش مطالعه موثر

روش های مختلفی برای مطالعه در کتاب ها، سایت ها و مقالات مختلف وجود دارد. روشی که امروز در مورد آن با شما عزیزان صحبت می کنم برگرفته از بهترین روش مطالعه جهان است.

قدم اول: پیشخوانی اولیه

هنگام مطالعه قبل از اینکه متن اصلی کتاب را مطالعه کنیم پیش خوانی اولیه انجام می دهیم. پیش خوانی اولیه باعث می شود تا اطلاعات موجود در کتاب در مغز ما دسته بندی شود و راحت تر بتوانیم این اطلاعات را به خاطر بسپاریم و یادآوری کنیم.

در پیش خوانی اولیه دنبال چه چیز باشیم؟

در پیش خوانی اولیه ما فقط خواهان این هستیم که یک درک کلی از موضوع کتاب به دست بیاوریم و ببینیم که اطلاعات را  باید در کدام قسمت از مغزمان ذخیره کنیم.

چطور اطلاعات را در مغزمان ذخیره کنیم؟

یک انباری را تصور کنید که وسایل درون آن بدون نظم و ترتیب ریخته شده اند. حال تصور کنید بخواهیم در این انباری یک کتاب قدیمی را پیدا کنیم. مجبوریم ساعت ها در انباری به دنبال این کتاب بگردیم و مدت زمان زیادی از وقت تلف می‌شود. حال تصور کنید هر بار که خواهان پیدا کردن وسیله ای باشیم مجبور شویم این مدت زمان را به جستجو برای یافتن آن وسیله اختصاص دهیم. بدون شک همیشه ساعت زیاد برای یافتن ابزار وسایل درون انباری از دست خواهیم داد.

این بلایی است که اگر اطلاعات را در مغزتان دسته بندی نکنید به سر شما خواهد آمد. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در جلسه امتحان مغز شما برای یافتن پاسخ سوالات سردرگم می شود.

گاهی جوابهای برای یکسال پیدا می کنید که هیچ ربطی به  موضوع سوال ندارد از نظر من این به خاطر دسته‌بندی نشده اطلاعات در مغز ماست.

حال یک اتاق منظم مرتب را تصور کنید که هر چیز در جای خود قرار گرفته است و ما دقیقا نمی‌دانیم هر وسیله را از کدام قسمت پیدا کنیم. اگر اطلاعات را در مغزتان دسته بندی کنید، مانند این است که مغز شما اتاق است و اطلاعاتی که وارد آن می کنید همان وسایلی است که در اتاق چیده شده اند. در این صورت زمانی که شما به یک مطلب نیاز دارید مغز شما به راحتی آن را پیدا کرده و به شما تحویل می دهد.

حالا اهمیت پیش خوانی اولیه را متوجه شدید؟

 

قدم دوم: پیش خوانی ثانویه

کارشناسی کردن خودرو در مطالعه همانند این است که هر فصل از کتاب را دقیق‌تر بررسی کنیم. هر فصل از کتاب حکم کارشناس را دارد که ما از آن اطلاعاتی به دست می آوریم.

همانند مرحله اول که یک درک کلی از کتاب به دست آوردیم این بار سعی می‌کنیم یک درک کلی از فصل مربوطه که قرار است آن را در ادامه مطالعه کنیم به دست آوریم.

قدم سوم: سوال گذاری

تصور کنید با یک قلاب ماهیگیری به کنار رودخانه رفته اید و قصد دارید ماهی صید کنید. برای این کار شما ابتدا یک طعمه را به قلاب ماهیگیری خود متصل می کنید و آن را به آب پرتاب می کنید تا ماهی ها با دیدن طعمه به سمت آن بیایند و شما به هدف و مقصود خود دست پیدا کنید. حال تصور کنید ماهی همان محتوای کتاب است، طعمه همان سوال است و قلاب ماهیگیری مهارت مطالعه شماست. اگر قبل از مطالعه سوال طرح نکنید مانند این است که بدون طعمه ماهیگیری رفتید.

سوالات را از کجا به دست بیاوریم؟

در بسیاری از کتاب‌ها سوالاتی در انتهای آنها وجود دارد که می توانید از آنها استفاده کنید. اما اگر در انتهای کتاب شما سوالی وجود ندارد اصلا نگران نباشید.

زمانی که پیش خوانی ثانویه را انجام می دهید و در حال بررسی یک فصل هستید می توانید چند سوال ساده را از متن کتاب طرح کنید و هم آنها را به عنوان سوال استفاده کنید. قبل از مطالعه کتاب این سوالات را بخوانید تا ذهن شما هنگام مطالعه بهتر و سریعتر محتوای مورد نظر را به دست بیاورد.

 

قدم چهارم: تست سرعت

در این قسمت ما فصلی را که در مرحله ۲ و ۳ انتخاب کردیم را به دقت مطالعه می کنیم و سرعت مطالعه خود را محاسبه می کنیم.

در مطالعه ما باید سرعت خودمان را  محاسبه کنیم تا متوجه شویم چقدر در مطالعه خواندن سریع متن ها مهارت داریم.

گام پنجم: تداعی

در مطالعه پس از اینکه ما پیشخوان اولیه، پیش خوانی ثانویه، سوال گذاری و خواننده متن را انجام دادیم نیاز است تا مطالب را تداعی و مرور کنیم.

در این قسمت می خواهیم ببینیم چه مقدار از مطالبی را که مطالعه کردیم  به یاد داریم.

روش های مطالعه موثر

استفاده از رهنما

یکی از روش های مطالعه موثر برقراری تمرکز حواس، استفاده از یک رهنما چون انگشت سبابه، مداد و… هنگام مطالعه است؛ زیرا استفاده از یک راهنما هنگام مطالعه باعث تمرکز حواس بهتر، افزایش سرعت مطالعه، عادت به روان خواندن، جلوگیری از دوباره‌خوانی و اتلاف وقت و جلوگیری از خستگی چشم و ذهن می‌شود.

 

تندخوانی

تندخوانی باعث توجه و تمرکز بیش‌تر و فهمیدن مطالب و درنتیجه باعث یادگیری بهتر می‌شود. فکر و ذهن ما قادر است هزاران کلمه را در دقیقه از خود عبور دهد ولی اگر سرعت مطالعه‌ی ما پایین باشد، ذهن وقت اضافی می‌آورد و ناچار از این شاخه به آن شاخه می‌پرد و درنتیجه حواس‌پرتی ایجاد می‌شود. مطالعه‌ سریع یا تندخوانی فرصت جولان به ذهن نمی‌دهد و سبب برقراری تمرکز حواس هنگام مطالعه می‌شود.

خط کشیدن زیر مطالب مهم

استفاده از این روش یکی از رایج‌ترین روش های مطالعه موثر است که اغلب دانش‌آموزان و دانشجویان از آن استفاده می‌کنند. هنگام مطالعه باید با استفاده از یک مداد، ایده‌ها و مطالب مهم و اساسی را علامت‌گذاری کرد. برای مشخص کردن ایده‌ها و مطالب مهم و اساسی و خط کشیدن زیر آن‌ها لازم است با تمرکز حواس و دقت خاصی به مطالعه مشغول شد.

 

یادداشت برداری هنگام مطالعه

یادداشت‌برداری نوعی تکرار درس و از روش های مطالعه موثر است که هم سبب تمرکز حواس و هم موجب بیش‌تر به خاطر سپردن مطالب می‌شود. یادداشت‌برداری خوب، کاری جدی و فعال است که با اندیشیدن ملازم است. برای یادداشت‌برداری باید هنگام مطالعه فعال بود و لازمه‌ فعال بودن، داشتن تمرکز حواس است. برای برقراری تمرکز حواس برای نوشتن، هماهنگی چشم و مغز به منزله‌ی نوعی یادگیری تجسمی چندبعدی با قدرتی بی‌نظیر است که تمرکز حواس را تقویت می‌کند و فهم مطالب و سرعت یادگیری را افزایش می‌دهد.

خواندن اجمالی

روش خواندن اجمالی مبتنی است بر یک نمونه‌گیری سریع از نکات اساسی و صرف نظر کردن از جزئیات. در این روش خواننده مطالب را سازمان‌دهی می‌کند، آن گاه هدف از مطالعه‌ خود را مشخص کرده و مقدار زمان مطالعه و میزان دشواری کتاب را تخمین می‌زند و سپس از طریق سؤال کردن کنجکاوی، علاقه، دقت و تمرکز حواس فرد افزایش می‌یابد.

عبارت‌خوانی

عبارت‌خوانی یعنی خواندن عبارات و جملات به جای خواندن کلمات. عبارت‌خوانی به نوع دیگری به تمرکز حواس کمک می‌کند. از این طریق خواننده باید با سرعتی که نزدیک به سرعت اندیشیدن اوست، بخواند. اگر سرعت آن قدر کم باشد که ذهن از حالت فعال بودن بازبماند، احساس دلزدگی ایجاد می‌شود و چیزهای دیگری ذهن فرد را مشغول می‌کند و از روند مطالعه خارج می‌شود. اگر سرعت خواندن با سرعت اندیشیدن هماهنگ باشد باعث افزایش تمرکز حواس می‌شود.

 

خواندن تجسسی

منظور از روش تجسسی طرح انواع سؤالات جزئی و کلی و مطالعه‌ ‌عمیق و اثربخش در جهت دست یافتن به پاسخ این سؤالات است. کسی که به دنبال چیزی می‌گردد به احتمال بیش‌تری آن چیز را پیدا می‌کند. هدف از خواندن تجسسی افزایش دامنه‌ تمرکز و درک عمیق‌تر معانی است. به همین دلیل خواندن تجسسی تمرکز حواس و علاقه‌ی فرد را افزایش می‌دهد و به او کمک می‌کند تا مطالب دشوار را تجزیه و تحلیل کند و آن‌ها را بهتر بفهمد.

روش های صحیح مطالعه برای دانش آموزان

افت تحصیلی شدیدی در بین دانش آموزان ما به چشم می خورد و از طرفی اظهار بی علاقگی به درس و مدرسه و گاهی هم تنفر از مدرسه در میان دانش آموزان به چشم می خورد. به طوری که می توان گفت اکثریت به اتفاق دانش آموزان از درس خواندن وکسب علم و دانش لذت نمی برند و جذابیت آن چنانی برای ایشان ندارد. از طرفی پیشرفت علم و صنعت و کامپیوتر و اینترنت و …بسیاری از وسایل متنوعی دیگر  دانش آموزان ما را از درس خواندن دور می کند. از این جهت لازم است روش های مطالعه جذاب به دانش آموزان معرفی گردد و به ایشان کمک شود تا با علاقه و انگیزه بیشتری مشغول به مطالعه شوند.

1. پیش خوانی: دانش آموزان عزیز، برای اینکه با تمرکز بیشتری درس معلم را گوش دهید تجربه ثابت کرده است پیش خوانی یک روش بسیار عالی است. برای ایجاد سؤال در ذهن شما به این ترتیب که اگر قبل از طرح درس جدید توسط معلم یک دور از روی درس مطالعه کرده باشید هر چند سرسری و کم توجه. این کار باعث می شود که یک سری سؤالات بدون جواب یا با جوابهای نیمه تمام، در ذهن شما ایجاد شود و این مطلب انگیزه بیشتری به شما می‌دهد که دنبال جواب های سؤالاتتان باشید و به همین دلیل با تمرکز زیادی درس را گوش می‌دهید تا مطلب را خوب بیاموزید.
2. گوش دادن فعال: اگر شما دانش آموزان از ابتدای سخن معلم کاملاً با توجه بخصوص مطالب مقدماتی که شامل عنوان مطلب و هدف از طرح درس و تا آخر را به طور فعال گوش دهید و مرتب مواظب باشید چیزی حواستان را پرت نکند و مطالب مهم را نکته ای خلاصه نویسی کنید به طوریکه زمانی که درس معلم تمام شد در ارزیابی که با خود میکنید صد در صد درس را فهمیده باشید.
3. سؤال کردن: اگر احتمالاً سؤالی یا نکته مبهمی در فهم درس پیش آمد، در آخر از معلم سؤال کنید. به طوری که هیچ نکته مبهمی در ذهن شما باقی نماند.

 

 

4. خلاصه نویسی: مطالب ذکرشده توسط دبیر را به طور نکته ای خلاصه نویسی کنید.              
5. خواندن عمیق: در اولین فرصت یک دور از روی خلاصه نویسی های کلاسی و از روی درس کتاب بخوانید تا مطلب کاملاً جا بییفتد و مطالب جا افتاده را به خلاصه نویسی تان اضافه کنید.
6. حل تمرین و جواب به خودآزمایی: در اولین فرصت یا همان روز، عصر در منزل تمرین ها را خودتان حل کنید تا به جواب برسید و اگر احتمالاً زود به جواب نرسیدید، نا امید نشوید بلکه راه های مختلف را امتحان کنید. یک عامل بسیار مهم افت تحصیل شما دانش آموزان هم اکنون این مطلب است که  هرروز درس فردا را نمی خوانید. تمرین های مربوطه را در اولین فرصت حل کنید تازمانی که هنوز صدای درس معلم درگوش شما زمزمه می کند و مطالب گفته شده درکلاس درحافظه شما هست بنشینید و شروع به حل تمرینات کنید، می بینید که زودتر و راحت تر می توانید جواب تمرین ها را بدست آورید. اگر توجه کنید پی می برید که این بار نصف زمان همیشه را صرف حل تمرینات و فهم درس نموده اید و فهم بهتر و سریع تر باعث می شود از درس خواندن خود لذت ببرید و خود را باور کنید.

در نتیجه اگر در کلاس تمرینی مطرح شود، شما می توانید جوابگوی آن باشید و این باعث تشویق شما می شود و خود انگیزه ای است برای تلاش بیشتر و پیشرفت و ادامه کار که این همان مطلب ماست برای بدست آوردن موفقیت کامل دراین جهت لازم است یک برنامه درسی روزانه برای خود بنویسید. به طوری که درهر روز سه ساعت اول مطالعه رابه درس های امروز اختصاص دهید و یک الی دو ساعت را به مرور درسهای فردا اختصاص دهید؛ زیرا دروس فردا درطول هفته  قبل کاملاً خوانده شده اند و احتیاجی به خواندن کامل نیست. بلکه یک مرور کلی همه مطالب رابه سطح حافظه شما می آورد و قابل دسترسی است. بهتر است ساعت مرور یا اول صبح یا آخرین ساعت مطالعه شب باشد که قابل دسترس بیشتر می باشد. برای به دست آوردن نتیجه کامل از این روش، مطالعه و برنامه ریزی و لازم است.

 

چگونه مطالعه کنیم تا فراموش نکنیم؟

بعضی از دانش آموزان از فراموش کردن آموخته های خود و یا از اینکه مطلب را در جلسه امتحان به یاد نمی آورند گلایه دارند. اگر شما جزء این دسته از دانش آموزان هستید، یادآوری نکات زیر می تواند به شما کمک کند تا دچار فراموشی نشوید. بیشتر فراموشی ها به این علت است که مطلب مورد مطالعه، وارد حافظه بلند مدت شما نشده است. یعنی درحقیقت گول حافظه کوتاه مدت راخورده اید.

اگر می خواهید چیزی را درست بیاموزید و فراموش نکنید:

1. موقع مطالعه تمرکز داشته باشید.
2. تمرین و تکرار پس از مطالعه را فراموش نکنید.
3. مطالب خوانده شده راحتما مرور کنید.
4. به محتوی ذهن خود با خواندن مطالب مشابه پشت سر هم نظم بدهید.
5. از علائم ونشانه ها برای یاد آوری مطالب استفاده کنید.
6. استفاده از قلم وکاغذ هنگام مطالعه جهت تمرکزحواس را فراموش نکنید.

 

بهترین زمان مطالعه

خیلی از مواقع به علت خستگی، خواب آلودگی، گرسنگی، بی حالی و یا هر علت دیگری حوصله مطالعه کردن نداریم.

بسیار دقت کنید به هیچ وجه در آن زمان ها اگر امکانش وجود دارد دست از مطالعه بکشید.

شک نکنید مطالعه در آن شرایط هیچ سودی برایتان به همراه نخواهد داشت و فقط شما را از لذت مطالعه بی نصیب و در دراز مدت از کتاب دور خواهد کرد…

مطالعه

با توجه به روش های مطالعه موثر…

حالا که اهمیت و فواید مطالعه کردن و همچنین روش های مطالعه موثر را یاد گرفتید، فکر می‌کنم دیگر هیچ بهانه ای برای کتاب نخواندن نداشته باشید. درست می‌گویم؟

 

مقاله دوم

چگونه مطالعه موثری داشته باشیم

آیا مطمئنید روشی که در حال حاضر کتاب یا جزوه درسی خود را  مطالعه می کنید، از آنها چیزی در ذهنتان باقی می ماند؟ یا دچار استرس می شوید، زیرا نمی توانید در مدت زمان کوتاهی، انبوهی از اطلاعات را بخاطر بسپارید؟

آگاهی، شناخت و استفاده از “روش های مدیریت زمان و مطالعه موثر” به شما کمک می کند، بیشترین اطلاعات را در حافظه خود نگهدارید. می توانید با اتخاذ یک راهبرد جدید و استفاده از تکنیک های مطالعه، مطالعه موثرتری داشته باشید. در  ادامه قصد دارم، تعدادی از این تکنیک ها را با شما به اشتراک بذارم. امید است از این تکنیک ها برای مطالعه موثر استفاده کنید. 

فوت و فن‏ قبل از مطالعه موثر

اول، باید شرایط لازم را در بدن و محیط خارجی خود ایجاد کنید تا مطالب را موثرتر یاد بگیرید و حفظ کنید.

خوب بخوابید: یک مطالعه اخیر نشان داد که بین نمرات و میزان خواب دانشجویان رابطه مثبت وجود دارد. با این حال، این فقط به معنای داشتن 8 ساعت کامل خواب قبل از یک آزمون بزرگ نیست. موضوع مهمتر و حتی بیشتر ، خواب کافی داشتن برای چند شب قبل از انجام بخش عمده مطالعه است.

محیط مطالعه خود را تغییر دهید: مطالعات نشان می دهد تغییر محیط مطالعه می تواند عملکرد بخاطرآوری را افزایش دهد. به جای اینکه هر روز در خانه مطالعه کنید، هر هفته یک مکان جدید را امتحان کنید یا به کتابخانه بروید. تغییر در مناظر می تواند حافظه و سطح تمرکز شما را بهبود بخشد.

محیطی که مطالعه می کنید را از یاد نبرید: اگر در خانه یا کتابخانه یا کافه ای فضای خوبی دارید که مطمئنید مکان و شرایط خوبی برای شماست، منطقی است که وقتی تحت فشارید، این شرایط و محیط از یاد نبرید.

به موسیقی آرام بخش گوش دهید: می توانید هر موسیقی را که دوست دارید گوش دهید، اما بسیاری معتقدند که موسیقی های کلاسیک و بدون کلام، شرایط خوبی را برای مطالعه ایجاد می کنند و می تواند به تمرکز شما کمک کنند. آهنگ های دارای متن می توانند باعث حواس پرتی شوند.

عوامل حواس پرتی را از بین ببرید: با خاموش کردن تلفن و هرگونه صدای پس زمینه آزاردهنده مانند تلویزیون یا رادیو، حواس پرتی را از بین ببرید. با خود عهد و پیمان ببندید تا اتمام مطالعه، از بررسی شبکه های اجتماعی خودداری می کنید.

از میان وعده غذایی سالم استفاده کنید: قهوه و آب نبات باعث سرحالیه موقتی شما می شود و مشکل قند خون ایجاد می کند. برای انرژی بهتر و پایدارتر، میان وعده های سالم مانند نان و پنیر، خرما، سیب، کشمش، مویز یا آجیل را امتحان کنید.

در زیر ده  تکنیک مطالعه موثر و رهنمودهایی که کارساز هستند، بیان می شود. 

1) روش پس خیم یا SQ3R

روش SQ3R یا پس خیم یک روش درک مطلب است که به افراد کمک می کند تا نکات و مفاهیم مهم را شناسایی کرده و مباحث کتاب یا جزوه خود راحفظ کنند. SQ3R (یا SQRRR) مخفف پنج مرحله از فرآیند درک مطلب است. این روش را برای مطالعه ای کارآمدتر و موثرتر امتحان کنید:

• پیش مطالعه یا بررسی (Survey): به جای خواندن کل کتاب، ابتدا با مرور فصل اول و یادداشت برداری عنوان، عنوان فرعی، تصاویر یا سایر ویژگی های برجسته مانند نمودارها شروع کنید.
• سوال (Question): سوال هایی حول و حوش محتوای فصل تنظیم کنید، مانند: این فصل درباره چیست؟ از قبل در مورد این موضوع چه می دانم؟
• خواندن (Read): خواندن تمام فصل را شروع کنید و به دنبال پاسخ سوالاتی که تنظیم کردید، باشید.
• یادآوری (Recite): بعد از خواندن بخشی، آنچه را که خواندید را با کلمات و بیان خود خلاصه کنید. سعی کنید نکات اصلی را به خاطر بیاورید و شناسایی کنید و به سوالات مرحله دوم پاسخ دهید.
• مرور (Review): بعد از اتمام فصل، مهم است که مطالب را مرور کنید تا به طور کامل بفهمید. خود را با سوالاتی که نوشتید امتحان کنید و هر بخشی را که لازم است دوباره بخوانید.

2) تمرین بازیابی (Retrieval Practice)

تمرین بازیابی بر اساس مفهوم به خاطرآوری در زمان بعدی و بازیابی اطلاعات از حافظه بلندمدت است. به عبارتی به آن یادگیری مفهومی می گویند. اطلاعات با استفاده از یک علامت یا نشانه یا اطلاعات در حافظه کدگذاری و  بازیابی می شوند. این علائم می تواند یک سوال، تجربه، یا کلمه سازی ها از متن باشد.

یادآوری پاسخ سوال، یادگیری را بیش از جستجوی پاسخ در کتاب درسی یا مطالعه مجدد کتاب افزایش می دهد. اگر تمرین بازیابی کنید، احتمالاً بعداً اطلاعات را به یاد می آورید. در زیر چند روش وجود دارد که می توانید فرآیند بازیابی را در روال مطالعه خود پیاده سازی کنید.

• استفاده از آزمون های تمرینی: بدون اینکه نگاهی به کتاب و یادداشت های خود بیاندازید، از آزمون های تمرینی یا سوالات برای آزمودن خود استفاده کنید.
• سوالات را خود بسازید: معلم خود باشید و سوالاتی را که فکر می کنید در آزمون ممکن است بیاید خود بسازید. اگر در یک گروه مطالعاتی هستید، دیگران را به انجام همین کار تشویق کنید و سوالات را با هم مبادله کنید.
• از فلش کارت استفاده کنید: مرتبا فلش کارت درست کنید، مطمئن شوید که روش بازیابی را تمرین می کنید. به جای اینکه کارت را زود برگردانید، جواب را بخاطر آورید و سپس کارت را برگردانید.

چالش شبکه تمرین بازیابی: سوالات را بر اساس محتوای دروس خود بنویسید.

3) تمرین در فاصله زمانی  (Spaced Practice)

تمرین در فاصله زمانی (که به آن “تمرین توزیع شده” نیز گفته می شود) فرد را ترغیب می کند به جای اینکه با عجله در شب قبل از امتحان آمده شود، برای مدت طولانی تری مطالعه کنند.  وقتی مغز چیزی را فراموش می کند، برای یادآوری اطلاعات بیشتر کار می کند. فاصله گرفتن از مطالعه به ذهن شما این امکان را می دهد تا بین ایده ها ارتباط برقرار کرده و دانش و اطلاعات را به راحتی فراخوانی کنید.

برای امتحان این روش ، مطالب خود را در فواصل زمانی مشابه با برنامه زیر مرور کنید:

روز اول: مطالب را در کلاس بیاموزید.

روز دوم:  مرور مجدد و بررسی

روز سوم: مرور مجدد و مرور

پس از یک هفته: دوباره بررسی و مرور کنید.

پس از دو هفته: دوباره بررسی و مرور کنید.

مهم است که برنامه ریزی را زود و به موقع شروع کنید. در ابتدای هر ترم، در هر روز مدتی را فقط برای مطالعه و بررسی مطالب در نظر بگیرید. حتی اگر امتحانات شما، در ماه های آینده باشد، این به شما کمک می کند تا خود را مسئول بدانید.

4) روش پس ختام یا PQ4R 

این روش یک رویکرد فعال برای یادگیری است که به خاطر سپاری و درک مطلب را بهبود می بخشد. مشابه روش  SQ3R بالا، PQ4R مخفف شش گام در یک فرایند است.

• پیش مطالعه Preview : پیش از شروع مطالعه، اطلاعات را بررسی کنید تا از موضوع مورد نظر مطلع شوید. مطالب را سطحی بررسی کنید و فقط عناوین، زیرعنوان ها و بخش های هایلایت شده را بخوانید.
• سوال Question : از خود سوالاتی در رابطه با این موضوع بپرسید، مانند این که، من انتظار دارم چه چیزی یاد بگیرم؟ من از قبل در مورد این موضوع چه می دانم؟
• خواندن Read : اطلاعات یک بخش را به یک باره بخوانید و سعی کنید پاسخ سوالات خود را شناسایی کنید.
• تأمل Reflect : آیا به همه سوالات خود پاسخ داده اید؟ در غیر این صورت، برگردید و ببینید آیا می توانید جواب را پیدا کنید.
• یادآوری Recite: با بیان خودتان، خلاصه ای از مطالبی را که خواندید را بیان و یادداشت برداری کنید.
• مرور Review: یک بار دیگر به مطالب نگاه کنید و به سوالاتی که هنوز به آنها پاسخ ندادید پاسخ دهید.

5) تکنیک فاینمن (Feynman)

ریچارد فاینمن، یکی از تاثیرگذارترین فیزیکدان‌های آمریکایی و برنده جایزه نوبل است، اما در زمان حیاتش او را به عنوان معلمی نمونه هم می‌شناختند. او قادر بود مطالب سخت و دشوار را به ساده‌ترین و قابل درک‌ترین شکل ممکن بیان کند. امروزه روش آموزش او را به نام تکنیک فاینمن می‌شناسند که یکی از تکنیک‌های قوی یادگیری است. به طور کلی، این تکنیک به معنی ارائه یک مفهوم با زبانی ساده و قابل درک و مختصر است. تکنیک فاینمن یک روش کارآمد برای یادگیری سریع یک مفهوم با زبانی ساده و روشن است.

این تکنیک بر اساس این ایده است: “اگر می خواهید چیزی را به خوبی درک کنید، سعی کنید آن را به سادگی و روشن توضیح دهید.” معنای آن این است که، تلاش برای توضیح یک مفهوم به زبان خودمان، موجب می شود سریعتر مطالب درک کنیم.

با تکنیک فاینمن به راحتی متوجه می‌شوید که تا چه حد مطالب را درست فهمیده‌اید. در واقع اگر کامل متوجه مطلب شده باشید، می‌توانید به شکلی ساده آن را به زبان بیاورید، و هرقسمتی که نتوانستید مفهوم را روشن و واضح برسانید، معلوم خواهد شد که در آن بخش از مطلب دچار مشکل هستید. این تکنیک در عین سادگی، سریع و اثرگذار است و یادگیری‌تان را هدفمند می‌کند.

چگونه کار می کند:

• موضوع یا مفهومی را که در حال مطالعه آن هستید در بالای یک برگه بنویسید.
• سپس، مطلب را با زبان خودتان توضیح دهید، با این تصور که به شخص دیگری آموزش می دهید. مثال بیاورید و به کاربرد مطلب اشاره کنید.
• آنچه را که نوشتید مرور کنید و با توجه به منبع اصلی تشخیص دهید در چه زمینه‌هایی هیج اطلاعاتی نداشتید یا توضیحاتتان به اندازه کافی واضح نبود. پس از شناسایی آنها، به یادداشت ها یا منبع اصلی برگردید و پاسخ صحیح را بیابید.
• سرانجام، هرجا که اصطلاحات فنی یا دشوار زیادی به کار بردید، سعی کنید آن را به زبان ساده تری تغییر دهید. توضیحتان باید در حدی باشد که فردی بدون سطح علمی فعلی شما، بتواند متوجه موضوع شود.

یک راهکار نهایی برای پیاده سازی هرچه بهتر تکنیک فاینمن، کودکانه فکر کردن است. یکی از بارزترین اخلاقیات کودکان، دائما “چرا؟” گفتن است. پس تصور کنید مطلب را برای کودکی شرح می‌دهید. بزرگ‌ترها معمولا به معلومات سطحی رضایت می‌دهند، ولی کودکان طبیعت کنجکاوتری دارند. آنان به سرعت سردرگمی خود را به زبان می‌آورند.

پس تا جایی که وقت و حوصله‌تان اجازه می‌دهد “چرا” بپرسید. چرا این فرمول درست است؟ چرا این تحلیل به چنین مفهومی می‌انجامد؟ با جواب این “چرا”هاست که متوجه می‌شوید واقعا چقدر مطالب را متوجه شده‌اید. نکته مورد توجه داشتن ذهنیت “کودکانه و کنجکاو” است. باید بتوانید تا جای ممکن مفهوم را واضح و کامل برسانید(https://sabketo.com/feynman-technique/).

6) جعبه لایتنر (Leitner)

جعبه لایتنر یک تکنیک یادگیری مبتنی بر فلش کارت است. جعبه لایتنر یک جعبه پنج خانه است که برای یادگیری استفاده می‌شود. لایتنر در واقع روش علمی به یاد سپردن است که بر مبنای آن آموخته‌ها از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلند مدت منتقل می‌شوند. جعبه لایتنر جعبه‌ای ۶ در ۳۰ سانتیمتری ست که ۵ خانه دارد که اندازه هر یک از آن‌ها بر اساس منحنی فراموشی دو برابر قبلی‌ست، به صورتی که خانه شماره یک، ۱ واحد، خانه شماره دو، ۲ واحد، خانه شماره سه، ۴ واحد، خانه شماره چهار، ۸ واحد و خانه شماره پنج، ۱۶واحد است. می‌توانید آن را بسازید، یا خریداری کنید.

هر خانه اصلی با تعدادی «واسط» یا «جداکننده» به قسمت‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شود. پس خانه دوم، سوم، چهارم و پنجم، باید به ترتیب به دو، چهار، هشت و شانزده قسمت تقسیم شوند. فلش‌کارت‌ها برگه‌های کوچکی اند که در یک طرف آن‌ها سؤال (لغت) و در طرف دیگرشان جواب نوشته می‌شوند.

در اين سيستم، براي يادگيري يك موضوع از يك ورق كوچك كاغذ كه فلش‌كارت (Flash card) نام دارد استفاده مي‌شود. هر مطلبي كه مي‌خواهيم به خاطر بسپاريم، در دو روي اين برگه به صورت سؤال و جواب، لغت و معني، مسأله و راه حل، و … مي‌نويسم. به اين ترتيب كه شما با ديدن يك برگه سعي مي‌كنيد پاسخ آن را به ياد آوريد. اگر موفق شديد، فلش‌كارت به گروه (خانه) بعدي منتقل مي‌شود. اما اگر موفق نشديد پاسخ پشت كارت را به ياد آوريد، آن كارت را به اولين گروه (خانه) بازمي‌گردانيد.

هرچه در گروه‌ها (خانه‌ها) به جلو مي‌رويد، فواصل زماني مرور كارت‌ها بيش‌تر مي‌شود. اين موضوع بسيار ساده اتفاق مي‌افتد: كارت‌هاي خانه‌ي اول هر روز مرور مي‌شود؛ كارت‌هاي خانه‌ي دوم هر دو روز، كارت‌هاي خانه‌ي سوم هر چهار روز، كارت‌هاي خانه‌ي چهارم هر هشت روز، و كارت‌هاي خانه‌ي پنجم هر 16 روز يك‌بار مرور مي‌شود. بدين ترتيب سيستم لايتنر (جعبه‌ي لايتنر) مشكل دسته‌بندي كارت‌ها و زمان‌بندي مرور آن‌ها را حل مي‌نمايد. البته تعداد خانه‌ها و فواصل زماني مرورها قابل تغيير است.

هر روز – جعبه 1

هر دو روز – جعبه 2

هر چهار روز – جعبه 3

هر نه روز – جعبه 4

هر 14 روز – جعبه 5

امتياز آشكار اين روش آن است كه تمركز شما بر روي كارت‌هاي مشكل‌تري خواهد بود كه در خانه‌هاي اول قرار دارند، چرا كه با فاصله‌ي زماني كوتاه‌تري مرور مي‌شوند. در عوض مطالبي كه بهتر آموخته شده‌اند و بنابراين به تدريج در خانه‌هاي بعدي قرار گرفته‌اند ديرتر مرور خواهند شد. بدين ترتيب زمان صرف شده براي يادگيري، بهينه خواهد شد. برای این سیستم نرم‌افزار لايتنر هم طراحی شده است.

7)  کدگذاری با رنگ

یادداشت های نامرتب می تواند یادآوری نکات مهم یک سخنرانی را دشوار کند. نوشتن به صورت رنگی روشی پویا برای سازماندهی اطلاعاتی است که یاد می گیرید. همچنین به شما کمک می کند مهمترین ایده ها را مرور و اولویت بندی کنید.

یک مطالعه اخیر نشان داده است که رنگ می تواند عملکرد حافظه فرد را بهبود بخشد. همان مطالعه نشان داد که رنگ های گرم (قرمز و زرد) “می تواند یک فضای یادگیری ایجاد کند که مثبت و انگیزه آور باشد که می تواند به زبان آموزان کمک کند نه تنها درک مثبتی نسبت به محتوا داشته باشند بلکه با مواد یادگیری تعامل و تعامل بیشتری داشته باشند.” همچنین گزارش داد که رنگ های گرم “باعث افزایش توجه و ایجاد هیجان و اطلاعات می شوند.”

نوشتن به صورت رنگی ممکن است بی فایده به نظر برسد ، اما این نکات را در خاطر داشته باشید:

• نکات کلیدی را با قرمز بنویسید.
• اطلاعات مهم را با زرد برجسته کنید.
• موضوعات را براساس رنگ سازماندهی کنید.
• همه چیز را رنگ نکنید – فقط مهمترین اطلاعات.

8) نقشه ذهنی

اگر سبک شناختی شما تصویری است، نقشه ذهنی را امتحان کنید، روشی که به شما امکان می دهد تصویر اطلاعات را در نمودار سازماندهی کنید. ابتدا یک کلمه را در مرکز یک صفحه خالی می نویسید. از آنجا، شما ایده ها و کلمات کلیدی اصلی را می نویسید و آنها را مستقیماً به مفهوم اصلی متصل می کنید. سایر ایده های مرتبط همچنان منشعب می شوند.

ساختار نقشه ذهنی به نحوه ذخیره و بازیابی اطلاعات مغز ما مربوط می شود. نگاشت ذهنی به جای نوشتن فقط می تواند درک خواندن شما را بهبود ببخشد. همچنین با برقراری ارتباط سلسله مراتب و روابط بین مفاهیم و ایده ها شما را قادر می سازد تا تصویر کلان را ببینید.

خوب، چگونه این کار را انجام می دهید؟

• یک کاغذ خالی بگیرید (یا از ابزاری به صورت آنلاین استفاده کنید) و عنوان مطالعه خود را در مرکز مانند “رشد کودک” بنویسید.
• یکی از ایده های اصلی خود (به عنوان مثال ، یک فصل از کتاب یا یادداشت های خود) را به موضوع اصلی مانند “مراحل رشد” وصل کنید.
• زیر شاخه های ایده های پشتیبانی را به شاخه اصلی خود متصل کنید.

نکته: برای هر شاخه از رنگهای مختلف استفاده کنید و در صورت کمک ، تصاویر آن را بکشید.

9) قبل از مطالعه ورزش کنید

ورزش نه تنها با خستگی مبارزه می کند، بلکه می تواند سطح انرژی را نیز افزایش دهد. اگر در تلاش برای یافتن انگیزه مطالعه هستید ، فکر کنید که یک تمرین ورزشی را به روز خود اضافه کنید. لازم نیست یک ساعت کامل در باشگاه باشد. این می تواند یک تمرین 20 دقیقه ای در خانه یا یک پیاده روی سریع در اطراف محله شما باشد. هر چیزی برای گرفتن ضربان قلب شما. قبل از مطالعه ورزش کنید:

عملکرد مغز را شروع می کند و می تواند به بهبود حافظه و عملکرد شناختی کمک کند. اندورفین آزاد می کند، که می تواند روحیه شما را بهبود بخشد و سطح استرس را کاهش دهد.

10) قبل از خواب مطالعه کنید

خواب برای عملکرد مغز، تشکیل حافظه و یادگیری بسیار مهم است. مطالعه قبل از خواب، می تواند به بهبود یادآوری کمک کند. به گفته اسکات کایرنی، محقق از دانشگاه یورک در انگلستان، “هنگامی که بیدار هستید چیزهای جدیدی یاد می گیرید، اما هنگام خواب آنها را تصفیه می کنید ، بازیابی و استفاده صحیح از آنها را در صورت نیاز آسان تر می کنید

.  این برای چگونگی یادگیری و همچنین برای چگونگی کمک به حفظ عملکردهای سالم مغز مهم است. ” وقتی خواب هستید، مغز خاطرات شما را مرتب می کند.

هیچ کس نمی خواهد بیشتر از زمان مورد نیاز خود برای مطالعه وقت بگذارد. یادگیری تکنیک های موثر مطالعه می تواند از آمادگی کامل شما برای امتحانات اطمینان حاصل کند و به شما کمک می کند تا هرگونه اضطراب امتحان را کاهش دهید.